Po krytycznych artykułach na temat przetargów w trybie „z wolnej ręki”, ogłaszanych przez urzędy, które uzależniły się od jednego dostawcy oprogramowania, czas na przykłady pozytywne. Oto dwa zamówienia, które pokazują, jak uniknąć „vendor lock-in” na etapie ogłaszania przetargu.
W komentarzach pod tekstami Z wolnej ręki – “z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze” oraz “Z wolnej ręki” raz jeszcze rozwinęła się żywa dyskusja, której część uczestników wskazuje na utopijność postulatu, by urzędy zapewniały sobie pełne prawa do oprogramowania. Oto np. Lucerek zauważa: Piszący ten artykuł widać nie ma pojęcia o rynku na np. zintegrowane systemy do obsługi adm. publicznej. Zadam tylko jedno pytanie. Czy autor artykułu znajdzie mi chociaż jedną firmę na rynku która napisze taki system i odda źródła całego systemu we własność kupującego? Jeżeli tak, to ja bardzo poproszę o informację na temat takiej firmy…
W odpowiedzi – dwa przetargi, jakie niedawno zostały ogłoszone przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, który w zamówieniach tych zapewnia sobie dostęp do dokumentacji technicznej, kodów źródłowych oraz pełne prawa do korzystania z oprogramowania.
10 czerwca 2010 GIOŚ ogłosił przetarg nieograniczony pt. Implementacja i wdrożenie Systemu Informatycznego Państwowego Monitoringu Środowiska – Ekoinfonet II etap. Przedmiotem zamówienia jest wykonanie projektów technicznych, implementacja i wdrożenie baz danych, aplikacji oraz podhurtowni danych dla 4 podsystemów monitoringu środowiska (powietrza, wody, hałasu i pól elektromagnetycznych), które działać będa w ramach systemu Ekoinfonet, docelowo obejmującego wszystkie podsystemy Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Zamówienie obejmuje także asystę techniczną i usługi gwarancyjne przez 36 miesięcy, przeprowadzenie szkoleń dla administratorów i operatorów systemu oraz zapewnienie konsultantów, którzy będą pomagać użytkownikom Systemu w pierwszym okresie jego stosowania. W załącznikach do SIWZ znajdują się Istotne postanowienia umowy, gdzie znajdują się ciekawe zapisy dotyczące dostępu do kodu źródłowego i dokumentacji technicznej oraz kwestii praw majątkowych do oprogramowania. Zacytujmy fragmenty:
§ 1. Przedmiot Umowy
W ramach przedmiotu Umowy Wykonawca zobowiązuje się:
– opracować dokumentację techniczną SI EKOINFONET PMŚ,
– przekazać kody źródłowe w formie elektronicznej,
– zapewnić Zamawiającemu możliwości korzystania z oprogramowania składającego się na SI EKOINFONET PMŚ oraz oprogramowania niezbędnego do korzystania z SI EKOINFONET PMŚ bez naruszania praw twórcy i osób trzecich.
§ 4. Dokumentacja
Wykonawca równocześnie ze zgłoszeniem gotowości do odbioru ostatecznego prac przekażeZamawiającemu:
1) wersje instalacyjne oprogramowania SI EKOINFONET PMŚ wraz instrukcją instalacji;
2) dokumentację techniczną SI EKOINFONET PMŚ w języku polskim w postaci:
a) powykonawczej dokumentacji technicznej (…)
b) opisanego kodu źródłowego ze szczegółową instrukcją umożliwiającą kompilację aplikacji,
c) dokumentacji administratora SI EKOINFONET PMŚ,
d) podręcznika użytkownika razem z opisami pomocniczymi oprogramowania (tzw. helpami) dotyczącymi wszystkich funkcjonalności SI EKOINFONET PMŚ,
e) instrukcję obsługi SI EKOINFONET PMŚ (…),
f) system zarządzania wersjami oprogramowania wraz z opisem i specyfikacją;
3) listę narzędzi ogólnie dostępnych (kompilatory, interpretery, środowisko) a także narzędzia nie będące ogólnie dostępnymi (jeżeli takie zostaną użyte) niezbędne do kompilacji aplikacji;
4) oprogramowanie składające się na SI EKOINFONET PMŚ w formie kodu maszynowego, poprzez dokonanie instalacji przez upoważnionych przedstawicieli Wykonawcy w systemie komputerowym Zamawiającego.
§ 8. Prawa autorskie i majątkowe
1. Wykonawca oświadcza, że do wykonanego w ramach umowy SI EKOINFONET PMŚ przysługują mu w całości autorskie prawa majątkowe.
2. Wykonawca przenosi, w ramach wynagrodzenia określonego w Umowie, na Zamawiającego autorskie prawa majątkowe do SI EKOINFONET PMŚ na polach eksploatacji określonych w Art. 74, ust. 4, pkt 1, 2 i 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. Z 2006 r. nr 90, poz. 631 z pózn. zm).
Drugie zamowienie GIOŚ to przetarg nieograniczony z 17 czerwca 2010 na Opracowanie i wdrożenie systemu informatycznego – kontrola międzynarodowego przemieszczania odpadów, którego celem jest stworzenie Systemu Informatycznego Transgranicznego Przemieszczania Odpadów (SI TPO) wspomagającego działania Inspekcji Ochrony Środowiska. Także i tu w Istotnych postanowieniach umowy znajdują się podobne do wyżej cytowanych zapisy dotyczące dostarczenia dokumentacji, kodu źródłowego oraz przeniesienia autorskich praw majątkowych.
Przytoczmy na zakończenie, jak brzmią stosowne zapisy Art. 74 ustawy o prawie autorskim, wymieniane w projekcie umów w obu omawianych zamówieniach:
4. Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego (…) obejmują prawo do:
1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego,
2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała,
3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.
Przeniesienie na Zamawiającego powyższych praw powoduje, że oprogramowanie staje się własnością Zamawiającego, który będzie mógł dowolnie nim dysponować, w tym dokonywać jego modyfikacji. W praktyce oznacza to, że po wygaśnięciu umowy na obsługę systemu z firmą, która go stworzyła, Zamawiający będzie mógł rozpisać przetarg i swobodnie wybrać najkorzystniejszą ofertę, a nie pozostawać na łasce jednej firmy, tłumacząc się “przyczynami technicznymi o obiektywnym charakterze”.
Na podstawie serwisu PPP IT, prowadzonego przez Fundację Wolnego i Otwartego Oprogramowania w ramach projektu pt. “Prawidłowe i transparentne przetargi publiczne na narzędzia informatyczne”. Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.
