Deweloper Red Hata, Kristian Høgsberg, pracuje nad nowym serwerem X-ów o nazwie Wayland. Ma być prostszy niż X.org (również dla twórców oprogramowania) i lepiej dostosowany do obecnych wymagań użytkowników.
Serwer Wayland zbudowany jest w oparciu o najnowsze pomysły w dziedzinie uniksowych technologii graficznych, jak kernel mode-setting czy Graphics Execution Manager.
Wayland zawiera też wbudowany compositing manager, jednak można wykorzystać dodatkowo dedykowanego menedżera (jak np. Compiz-Fusion, jeśli zostanie sportowany na Waylanda), który działałby na wyższym poziomie abstrakcji.
Høgsberg tak opisuje swój projekt:
Nowy serwer implementuje tylko małą część funkcjonalności X, jaką w praktyce wykorzystujemy obecnie na desktopach. Chodzi tu głównie o zarządzanie buforem (czyli coś podobnego do tego co robi DRI2 w X.org), przechwytywanie urządzeń wejścia oraz „haki” umożliwiające compositorowi tworzyć właściwy pulpit. Całe renderowanie ma miejsce po stronie klienta (podobnie jak działa obecnie OpenGL, ale myślę, że pixman i cairo mogłyby się również szybko nauczyć bezpośredniego renderowania), a sprawy związane ze sprzętem (w tym modesetting) robione są na poziomie jądra. Dzięki temu udało się usunąć wiele skomplikowanych spraw z samego serwera.
Serwer Wayland jest w dość wstępnej fazie rozwoju i składa się z 3.200 wierszy kodu C. Høgsberg pracuje głównie nad rozwiązaniem problemów, które dręczą obecne serwery X, takimi jak przekierowanie wejścia, zmiana rozmiaru okien czy spójne przerysowywania okien, czyli sprawy kluczowe dla zwykłych użytkowników.
Obecnie nie ma planów, żeby zrobić z Waylanda podstawowy serwer w systemach uniksowych. Wayland może być jednak świetnym rozwiązaniem do wykorzystania przez GDM jako dedykowany serwer do wygaszacza ekranu czy jako serwer ostatniej szansy, gdy X.org nie wstaje i normalnie bylibyśmy zmuszeniu do skorzystania z interfejsu tekstowego. Docelowo Wayland może też być idealny do systemów wbudowanych z dedykowanym compositorem.
W związku z wymaganiem funkcjonalności kernel modesetting, Wayland obecnie działa sensownie jedynie z kartami graficznymi ATI i Intela, które dobrze to obsługują.
